VVV Gemert-Bakel geeft verschillende fietsroutes uit. Een van de recente routes is de Kruidenroute. Een volledig uitgeschreven route die een drietal ‘kruidenondernemingen’ aandoet. Dat gekozen is voor een kruidenroute is niet zo vreemd.
Aan het eind van de vorige eeuw werden bij opgravingen van het Gemertse ‘mottenkasteel’ (op de plek waar nu het Politiebureau staat) verschillende objecten gevonden die duiden op het gebruik van kruiden. Het ‘mottenkasteel’ stamt uit ongeveer 1300. In Gemert is men dus al enige tijd bekend met kruiden.
Dat moge ook blijken uit een kruidenboek op zakformaat dat in 1636 werd uitgegeven. Opdrachtgever en financier was Godfried Huyn van Anstenraedt, de Landcommandeur van Alden-Biesen en Heer van Gemert.
Als ik u dan ook nog vertel dat het gemeentebestuur in 1950 vond dat ‘kruiden’ een oplossing konden vormen tegen de armoede, dan is er toch wel enige reden om Gemert (-Bakel) de kruidentuin van Nederland te noemen. Overigens, om de kruidenteelt te onderzoeken en de boeren ter zake van voorlichting te kunnen dienen, werd een gemeentelijk kruidenteeltbedrijf opgericht. Dat resulteerde in een Hortus Medicamentorum Gemertanus, een proeftuin voor de kruidenteelt aan de Witte Brug in Gemert. Het toenmalig kruidenhuis is later omgebouwd tot woonhuis.
Laten we maar eens opstappen, op weg naar De Wilde Bertram.
Wilde Bertram wil zich laten typeren als de ‘smaakmaker van Gemert’. Stichting De Wilde Bertram is in 1996 opgericht door een aantal mensen uit Gemert. Zij willen onderzoek doen naar het telen van en voorlichting geven óver inheemse, eetbare planten. Om deze doelen te bereiken is een terrein van 1 ha ingericht als wilde plantenkwekerij.
Op het terrein is ook een poel gegraven voor water- en oeverplanten. Maar de tuin met wilde planten staat centraal. Daar wordt onderzocht welke teeltwijze het meest geschikt is voor welke soort. Wilde Bertram verkoopt ook planten, niet alleen voor de markt en restaurants, maar ook aan het publiek. Bezoekers die enthousiast zijn over de schoonheid en smaak van wilde planten kunnen gerust zijn: zaden en opgepotte planten zijn bij Wilde Bertram voor een klein bedrag te koop.
Wilde Bertram heeft diverse redenen om inheemse planten te kweken. Ze zijn gemakkelijk verkrijgbaar, maar ook hernieuwde kennis over de eigen eetcultuur is een belangrijke motivatie. Ecologische redenen zijn er ook: inheemse planten zijn vertrouwd met het Nederlandse klimaat en minder gevoelig voor ziekten dan uitheemse planten. Inheemse planten vormen een belangrijke voedselbron voor talloze vlinders en andere insecten. Wilde planten bieden een prima mogelijkheid mensen op een aansprekende manier kennis te laten maken met de natuur in hun eigen leefomgeving. De combinatie van onderzoek naar en voorlichting óver eetbare planten maken zo een voor Nederlandse begrippen unieke tuin.
Tijd om de volgende locatie te gaan bezoeken, Velttuin Heerlijck Hopveld.
De Vereniging Ekologische Leef- en Teeltwijze (kortweg VELT) uit Gemert beheert een natuurtuin van 3 ha met kruiden, groenten, een bos en diverse poelen. De voorlichtingstuin ligt aan de Heuvelsepad in de wijk Schoorswinkel in Gemert. Tweederde van de tuin is bestemd voor de natuur. Op deze manier wil Velt het evenwicht vinden tussen tuinieren en de natuur. En dat allemaal zónder gif en kunstmest.
De moestuin wordt uitsluitend bewerkt met natuurlijke bestrijdingsmiddelen, zoals basaltmeel, brandnetelgier, mezen en lieveheersbeestjes. Speciale aandacht is er voor bijzondere groenten uit China, Japan, het Himalayagebergte en Zuid-Amerika. Het is mogelijk een moestuin te huren.
Bezoekers worden in de keukenkruidentuin wegwijs gemaakt in het aanbod van meer dan 80 eetbare, (wilde) planten. Daaronder de teunisbloem, brandnetel, salie, zevenblad en hondsdraf. Over dit thema worden verschillenden workshops aangeboden.
In de Velttuin kunt u een speciale hoek vinden met geneeskrachtige planten en kruiden, die gebruikt (kunnen) worden als eerste hulpmiddel. Wist u bijvoorbeeld, dat goudsbloem schaafwonden sneller dicht? En dat zonnebloem etteren tegengaat? Of dat de St.-Jansbloem schrijnende pijn sneller doet verdwijnen? Tijdens een rondleiding of workshop kunt u dit en nog veel meer te weten komen.
Imkersvereniging St.-Ambrosius beheert in de Velttuin een bijenhal. Deze hal ligt aan een drachtplantenweide en boomgaard. Mensen van de imkersvereniging weten alles over het nut van bijen en natuurlijk bieden zij allerlei bijenproducten te koop aan.
Tenslotte moeten de salamander- en kikkerpoelen nog vermeld worden, die samen met de hagen in de tuin alleen al een bezoek waard zijn.
Nog even de spieren aanspannen voor het laatste bezoek: Kruidencentrum De Sprenk.
Kruidencentrum De Sprenk is het kenniscentrum van ‘Gemert-Bakel Kruidentuin van Nederland’ op het gebied van de geneeskracht van planten, gezonde voeding en natuureducatie. Dat blijkt vooral in de 3-jarige opleiding voor “Herborist” of kruidendeskundige. Deze reguliere opleiding, i.s.m. Helicon Opleidingen Helmond, beslaat zowat het gehele terrein waar kruiden een rol spelen in ons leven.
Enkele voorbeelden zijn: de geneeskrachtige werking, de aromatherapie, in eten en drinken, in de huidverzorging en natuurlijk ook in het milieu. Behalve een theoretisch gedeelte bestaat de opleiding uit stage, tuinbezoek, opdrachten en “over de heg” kijken. Elk onderdeel wordt afgesloten met een verslag en de opleiding wordt afgesloten met een eindopdracht.
Voor de opleiding ligt op Kruidencentrum De Sprenk een ruim 2 ha grote tuin waarin zoveel mogelijk de verschillende biotopen aangelegd zijn. In dit geval biotopen waarin de geneeskrachtige planten kunnen gedijen. De biotopen bestaan o.a. uit een vijver met een zijkant van glas, een moeras, een bos, een kalkberg, een kruidenspiraal, een vleermuizenkelder, de moestuin, enkele poelen, diverse hagen en struwelen en nog meer.
In de opleiding tot herborist worden 160 planten behandeld. Liefst 90% daarvan staat in de tuin vooral in de daarvoor aangelegde herboristentuin. Alle planten staan hier met hun botanische naam, hun Nederlandse naam en een aanduiding van hun werking. Met al die verschillende biotopen zijn ook veel andere planten en dieren meegekomen: 7 verschillende amfibieën, 18 soorten libellen, vleermuizen, knikkend nagelkruid, groene specht, spinnende watertor, ogentroost, tijgerspin, kolibrievlinder en vele andere. Behalve de opleiding tot herborist worden door Kruidencentrum De Sprenk een aantal kortere cursussen/workshops en rondleidingen voor groepen gegeven.
Na alle opgedane indrukken is het goed rusten op een van de vele terrasjes die Gemert-Bakel rijk is.
Volg ons ook op: