De man die deze naam draagt, heette niet vanaf zijn geboorte zo. Als Dionysius wordt hij ergens begin 3^de eeuw met nog een paar missionarissen door de paus naar Gallië gestuurd. Volgens de legende was Dionysius de eerste bisschop van Parijs, dat in die tijd nog Lutetia heette. Hij zou daar de eerste houten kerk gebouwd hebben op het eiland waar nu de Notre Dame ligt. De lokale, heidense bevolking was niet erg ingenomen met Dionysius: samen met twee van zijn volgelingen stierf hij de marteldood. Omstreeks het jaar 250 werd hij onthoofd op de heuvel Montmartre. Om meer dan een reden was Dionysius daar niet erg blij mee en met verwijtende blikken naar zijn beulen nam hij zijn hoofd op en kuierde naar het huidige Saint Denis. Dionysius wilde uitsluitend daar begraven worden. Al vrij snel daarna werd hij heilig verklaard en sindsdien wordt hij steeds afgebeeld als de bisschop die zijn hoofd (inclusief zijn mijter) niet op zijn schouders draagt, maar in zijn handen voor de borst. St.-Dionysius kreeg als vaste (katholieke) feestdag 9 oktober.

Maar wat doet deze bijzondere heilige op het Ridderplein in Gemert?

In het jaar 1683 werd de kerk van St.-Jan’s Onthoofding in Gemert opnieuw ingewijd. Door de ontheiliging met de bezetting en inbeslagname van de kerk door de Staten-Generaal, was dat nodig geworden. Toevallig vond de herinwijding plaats op 9 oktober, de naamdag van St.-Dionysius. Vanuit de traditie was de ker(k)mis altijd de verjaardag van de kerkwijding. Daarmee werd de heilige als vanzelfsprekend de patroon van Gemert-kermis. Meer dan 200 jaar werd de kermis in Gemert gevierd op of omstreeks 9 oktober.

De beeltenis van Dionysius werd al heel snel in de volksmond (ook buiten Gemert) met de bijnaam ‘de heilige losbol’ aangeduid. Opvallend is wel dat in het interieur van de kerk van St.-Jan’s Onthoofding nergens een beeld van Dionysius is te vinden. Zijn bijnaam is misschien te profaan om zijn beeltenis in de kerk te plaatsen.

De Heilige Losbol, of toch in ieder geval de naam, leidde tot heftige discussies tussen laten we ze voor- en tegenstanders noemen. Sommigen interpreteerden de naam als een soort geruststelling: ‘we kunnen met de kermis gerust nog een borreltje pakken, de heilige losbol is onze patroon’. Terwijl er ook mensen waren die juist waarschuwden: ‘kijk uit en pas goed op met Gemert-kermis, want met zo’n patroonheilige, kan het niet anders dan verkeerd lopen’. Tot de laatste groep behoorden in ieder geval achtereenvolgende pastoors, die vanwege het stevig drankgebruik tijdens de kermis alles in het werk stelden om de kermis af te schaffen en daarmee het drankgebruik in te perken. Tot op heden nog altijd zonder al te veel succes overigens.

Hoe het ook zij, de Heilige Losbol staat in vol ornaat, met zijn ‘mijterhoofd’ in zijn rechter- en een wijnkelk in zijn linkerhand op het Ridderplein. Is het ironie, dat uitgerekend hij op het plein staat dat door de jaren steeds meer gekenmerkt werd door horeca-ondernemingen?